Dom Ariański

Przy ulicy Rynkowej 2 w Czeladzi, tuż przy historycznym rynku miasta, znajduje się niezwykły zabytek – Dom Ariański. Ten niepozorny, parterowy budynek jest najstarszym zachowanym obiektem w mieście i kryje w sobie fascynującą historię związaną z ruchem reformacyjnym Braci Polskich. Obiekt ten stanowi nie tylko świadectwo burzliwych dziejów religijnych Polski, ale jest również cennym przykładem XVII-wiecznej architektury miejskiej.

Historia obiektu

Dom Ariański został wzniesiony w pierwszej połowie XVII wieku, choć niektórzy historycy datują jego powstanie nawet na rok 1567. Pierwotnie służył jako miejsce modlitw i spotkań członków wspólnoty Braci Polskich, zwanych również arianami. Budynek pełnił podwójną funkcję – był zarówno zborem, jak i domem mieszkalnym.

Architektura i wygląd

Obiekt został wzniesiony na planie czworoboku z kamienia, który obecnie jest otynkowany. Najbardziej charakterystycznym elementem budynku jest zachowany do dziś barokowy portal, ujęty w dwie półkolumny podpierające trójkątny naczółek. Pierwotnie budynek posiadał czterospadowy dach kryty gontem, który obecnie został zastąpiony blachą trapezową.

Elementy konstrukcyjne

Budynek jest trzytraktowy z przelotową sienią. W 1828 roku dokonano rozbudowy obiektu, dodając od strony podwórza jednoizbową dobudówkę o konstrukcji drewnianej. Elewacja frontowa od ulicy Rynkowej zachowała swój historyczny charakter mimo późniejszych modyfikacji.

Znaczenie historyczne

Dom Ariański w Czeladzi jest świadectwem obecności Braci Polskich w regionie. Potwierdza to wpis w czeladzkiej kronice parafialnej z 1638 roku, wspominający o ucieczce dwójki arian z miasta. To jeden z nielicznych zachowanych obiektów związanych z tym radykalnym nurtem reformacji w Polsce.

Informacje praktyczne: – Zwiedzanie: obiekt można oglądać z zewnątrz – Lokalizacja: ul. Rynkowa 2, Czeladź – Dojazd: autobusy komunikacji miejskiej zatrzymujące się przy czeladzkiej starówce – Parking: dostępny przy rynku miejskim – Obiekt wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego (nr A 7/60)

Współczesne znaczenie

Obecnie Dom Ariański jest nie tylko cennym zabytkiem, ale również ważnym punktem na mapie turystycznej Czeladzi. Jego historia jest szczególnie interesująca w kontekście wpływów, jakie Bracia Polscy wywarli na rozwój myśli religijnej i społecznej, sięgający nawet do Stanów Zjednoczonych.

Podsumowanie

Dom Ariański w Czeladzi to wyjątkowy zabytek, który mimo swojej niepozornej formy, stanowi niezwykle cenny element dziedzictwa kulturowego regionu. Jest świadectwem burzliwej historii religijnej Polski XVII wieku i przykładem zachowanej architektury miejskiej z tego okresu. Obiekt ten przypomina o różnorodności religijnej dawnej Rzeczypospolitej i stanowi ważny punkt na szlaku historycznych zabytków Zagłębia Dąbrowskiego.